Hoa mai là một loài cây xuất xứ từ Trung Quốc, đã xuất hiện cách đây hơn 3000 năm. Trong sách "Trân hương bảo ngự" của Phí Cung Ấn đời Minh, cây mai vàng bonsai đã được nhắc đến với câu "Đắc Kỷ ái lãm hàn mai. Trụ tằng ngự tuyết đồng lãm chi", có nghĩa là "Đắc Kỷ thích ngắm hoa mai trong giá lạnh. Trụ vương thường đội tuyết cùng ngắm." Từ đó, hoa mai được yêu thích và trân trọng, trở thành một trong tam hoa "Tuế hàn tam hữu" của Trung Quốc và được chọn làm quốc hoa.
Ban đầu, hoa mai được đặt tên theo đặc điểm của nó, như "Yên chi mai" cho loài hoa mai màu đỏ hồng, "Thủy tiên mai" cho loài hoa mai có 6 cánh tròn giống như hoa thủy tiên, "Lục ngạc mai" cho loài mai có đài hoa màu xanh đậm, và tư liệu cổ ghi chép lại rằng hoa mai Trung Quốc được chia thành bốn loài chính: Bạch mai, Thanh mai, Hồng mai và Mặc mai.
Cây mai ban đầu là loài hoang dã, thích nghi tốt với khí hậu nhiệt đới và có khả năng sinh trưởng và phát triển tốt. Khi được vườn ươm mai vàng chăm sóc cẩn thận, hoa mai sẽ nở rất đẹp và cây có tuổi thọ cao. Vì đặc tính rụng lá vào cuối mùa đông và nở hoa vào đầu mùa xuân, cây mai thường được trồng để làm cây cảnh chơi Tết Nguyên Đán ở châu Á và Việt Nam.
Cây mai được xem là loài cây quý, mang lại sự phú quý và tốt lành. Cây mai thể hiện sức sống kiên cường, bất khuất, vượt qua khắc nghiệt mùa đông để đơm hoa và trổ bông vàng rực rỡ của mùa xuân. Vì vậy, cây mai trở thành biểu tượng của sự cố gắng và thành công trong cuộc sống. Hình ảnh cây mai thường xuất hiện trong các bức tranh tứ quý "Tùng Cúc Trúc Mai" hoặc trong các bức tranh có tựa đề "Hoa khai phú quý".Cây mai cũng thường được trồng trong vườn nhà, sân vườn, công viên và đường phố. Việc trồng cây mai tại nhà cũng được xem là một nét văn hóa đặc trưng của người Việt Nam trong việc tôn vinh và bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống.
Ngoài ra, hoa mai còn được sử dụng để trang trí và tạo không gian trong các buổi lễ, sự kiện, hội nghị, đám cưới, tang lễ, và các hoạt động khác. Với màu sắc và hình dáng đẹp, hoa mai thường được dùng để làm quà tặng cho người thân, bạn bè, đối tác, và những người có ảnh hưởng.
Tóm lại, không chỉ là một loài cây có trị giá mai giống nhị ngọc toàn về kinh tế và môi trường mà còn là một biểu tượng của sức sống, ý chí, và tình yêu đất nước. Việc bảo tồn và phát triển hoa mai cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và phát triển văn hóa Việt Nam, đồng thời góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội đất nước.